BÜKREŞ’TE ÜÇ GECE / SONUÇ (Günübirlik Bulgaristan)

Hepimizin üzerinde taşıdığı kimlik belgeleri son şeklini alana kadar epey aşama geçirdi. Bizlerin önceleri defter gibi kimlik cüzdanları vardı. Orada doğum yeri ve yılı yanında medeni hali ile ilgili değişiklikler, askerlik yoklamaları, muvazzaflık ve terhis bilgileri, yer değiştirme kayıtları, ihtiyat yoklamaları gibi durumların işlendiği sayfalar vardı. Daha sonra biraz sadeleştirilerek PVC ile kapattığımız erkekler için mavi kadınlar için kırmızı tek sayfadan ibaret kimlikleri kullandık. Günümüzde ise artık herkesin kullandığı minik -galiba çipli diyorlar.- kimliklerimiz var.

Sizler ne kadar farkındasınız bilmiyorum ama yeni kimliklerde ben doğum yeri ile ilgili bir kayda rastlamadım. Oysa eskiden bu kimliklerde İl veya ilçe olarak belirtiliyordu. Kimliklerde yazılı olan o coğrafyanın zihinlerde bir geçmişi ve anlamı vardı. Hatta insanlar arası ilişkilerde “Oraları çok soğuk olur”, “Ooo hemşerimsin”, “Benim oralarda öğrenciliğim geçti”, “Ben askerliğimi orada yaptım”, “Eniştemiz sayılırsın” gibi cümlelerle iletişimin önünü açan bir işlevi vardır. Artık böyle bir bilgiden yoksunuz yani.

Devamı için tıklayın “BÜKREŞ’TE ÜÇ GECE / SONUÇ (Günübirlik Bulgaristan)”

BABAMIN HİKAYESİ/ VE TEKİRDAĞ-HAYRABOLU’DAYIZ

Rahmetli amcam Fikret Mola’nın notlarından yolculuğumuz devam ediyor.

“Tekirdağ limanındaki iskele çok eskimiş ve ahşaptı bazı tahtaları da çürümüş, kırılmış ve kopmuştu. Gemi yanaştıkça gacur gucur sallanıyordu. İskele üzerinde güçlükle yürünüyordu. İskelenin etrafı kumsal ve plajdı. Arabalar iskele üzerine, hayvanlar denize bırakılıyordu. Kumsalda bekleşen insanlarda denizden kıyıya gelen hayvanlarını yakalayıp besleyip suyunu veriyorlardı. Daha sonra bizi eşyalarımızka birlikte Rüstempaşa camiine yerleştirdiler. Orada bir hafta kadar kaldık. Romanyadan getirdiğimiz gazocağı ile analarımız ninelerimiz un ve kuru yufkaları kullanarak bize azık hazırlıyorlardı. Bu dram içinde ise biz çok mutluyduk. Kardeşim İsmet ve diğer çocuklarla elimizde bayraklar  “Yaşa Mustafa Kemal Paşa” diyerek koşturup duruyorduk.Rüstem paşa camiinin sağ yanından iskeleye yokuş aşağı inen bir yol vardı. O yolun etrafında göçmenler için Romanyadan getirilmiş keresteler yığılmıştı.. O sokaktan sahile kumsala iniliyordu. Cami önünde zaman zaman seyyar satıcılara rastlanıyordu. Gazoz satan bir satıcıdan anama yalvararak kaptığım yüz para( 2,5 kuruş) ile bir gazoz aldık ve kardeşim İsmetle paylaşarak içtiğim gazoz hayatımın ilk ve en lezzetli içeçeği idi.

Rüstem paşa camiinde geçici ikametimizin devam ettiği günlerde Ebazel  amcam, Ali Amcam ile Kamber ve Beytullah dayımla birlikte Tekirdağ’ın caddelerinde geziyorduk. Bu gezintilerde babam beni de yanına alırdı. Daha önce çarşı esnafının çoğunluğu  Rum ve Yahudi azınlıklarından oluştuğundan ve onların bir çoğu da göç ettiğinden bir çok dükkan boş ve perişandı. Bağcılık ve şarapçılık yapan ve sonra evini terkeden bir Rumun evine yerleşen bir Türkün eşeğinin başını ahşap evin ikinci katının camından uzatıp anırdığını görünce  hepimiz çok güldük. Tekirdağ içindeki gezintilerimiz sırasında  daha çok babam konuşuyordu. Kendisi medrese mezunu olduğu için bir çok konuda bilgisi vardı. Rüstem paşa camiinden yokuş yukarı çıkarken”Bakın şu tabelada Namık Kemalin evi diyor  Bu zat padişaha meydan okumuş bir vatan ve hürriyet şairidir” dedi. Az ileride de Tekirdağ valiliği vilayet binası vardı. Önünde bir Atatürk heykeli vardı etrafını da otlar sarmıştı.  Yanı başına da bir eşek bağlanmıştı..Babam yeni yerler görme  ve insanlarla iletişime geçme konusunda cesaret sahibi idi.  O önde biz arkada beyaz alımlı vilayet binasına doğru yöneldik. Kapıdaki kişiye göçmen kafilesinden olup Vali beyi görmek istediğimiz söyledik. Adam biz arkasına takarak valinin kapısına kadar götürdü ve orada başka birine durumu anlattı. O kişi de vali beyin odasına girip bir şeyler söyledikten sonra vali bizi buyur etti ve içerideki sandalyelere oturttu. Hoş beşten sonra  -grubun en mürekkep yalamışı babam olduğu için daha çok o konuşuyordu- ” Biz  Romanya’nın Deliorman bölgesi, Silistre vilayeti, Tutrakan kazası, Akkadınlar(Dulova) nahiyesi, Kerimler köyündenTürkiyeye, ana yurdumuza yerleşmek üzere gelmiş bulunuyoruz.” Dedi vali sen ne iş yaparsın diye sorunca babam “ Ben Silistrede medresede okudum. Köyümüzde imamlık ve din öğretmenliği yaptım. Eski ve yeni yazıyı bilirim oradaki okullarda  tarih, coğrafya, hesap ,hendese ,musiki, gibi dersler de okuduk” diye bu günün tabiri ile bir çeşit sözlü CV sini sundu. Vali “O zaman sana burada ev verip hemen öğretmenliğe başlatayım” dedi. Kanber dayım “Ben dülgerim , ustayım bina yaparım” dedi.Vali ona da “Tamam ustaya da çok ihtiyacımız var sana da ev vereyim” dedi. Beytullah dayım “Ben demirci ustasıyım”, Ebazel amca “Ben de araba imalatı ustasıyım”, Ali amcam da “ben gocukçuyum” dedi. Bunun üzerine vali “Hepiniz bizim arayıp da bulamadığımız insanlarsınız. Molla Mehmet’i öğretmen olarak başlatırım, hepinize de ev ve dükkan veririm, isterseniz arazi de veririm Tekirdağ’a yerleşirsiniz” dedi Vali beyin teklifine karşılık  babam amcalarım ve dayımlar biz aile büyüklerimizle de görüşelim size yarın haber veririz dediler.

Rüstempaşa camiinde çok uzun ve tartışmalı bir gece yaşandı. Böyle bir başlangıcın herkesi birbirinden koparacağı endişesi vardı. Tekirdağ merkezinde bunca olanağa rağmen kalma konusunda fikir birliğine varılmadı. Ertesi gün valiye burada yerleşmeyeceğimize dair kararlarını bildirmişler. Vali de onları Hayrabolu ilçesine sevk etmiş”

“Rüstempaşa camiindeki zorunlu ikametimiz sanırım 8-10 gün sürdü. Valinin sevk işlemini yaptığının ertesi günü  amcalarımız ve dayılarımız kendi imkan ve arabaları ile  eşyalarını da yükleyerek Hayrabolu’ya yola çıktılar. Bizim eşyalarımız vardı ama arabamız ve onu çekecek hayvanımız yoktu. Babam annem ve kardeşim İsmetle biz ailecek eşyalarımızı kiraladığımız bir eşek arabasına yükleyerek yola çıktık. Yola çıktık derken o zamanlar bu günkü anlamda yola raslamak ne mümkün. Köyden, köye araba izlerinden tarlalıklardan ulaşım sağlanıyordu.  Tekirdağ’dan hareket ettikten birkaç saat sonra Tavanlı bayırı denen yerde sağanak yağmura yakalandık.Her taraf çamur deryasına döndü. Kardeşim İsmet ve benim dışımızdakiler arabayı ittikleri halde zor yol alıyorduk. Eşyaların ve insanların ıslanmadık bir noktası kalmamıştı. Akşam karanlığında osmanlı köyüne ulaştık. 50-55 kilometrelik Hayrabolu yolculuğu pek de iyi başlamamıştı. Bir de hayraboludan ötesi 25-30 kilometrelik iskan edildiğimiz köye olan yolculuğumuz vardı. Neyse Osmanlı köyünde ortalık iyice kararmıştı.Köydeki bir ağanın misafir odasına sığındık üstümüzü başımızı kuruttuk.Bizi taşıyan eşek arabasının sahibi Hasan amca da  ağanın ahırında ve ahır odasında eşekleri ile birlikte kaldı. O gece ağanın misafiri olduk. Ağa bize “Bu eşek arabası ile siz iki günde Hayrabolu’ya varamazsınız başka bir çare düşünün” deyince Hasan amcayı oradan geri gönderdik. O zaman o köyde telefon olmadığı için Anam ve kardeşim İsmet, Ağanın evinde beklerken  biz babamla 10-15 kilometre iledeki Banarlı nahiyesine telefon etmek için gitmeye karar verdik.2-3 saatlik bir yolculuktan sonra Bananarlı nahiyesinin jandarma karakoluna ulaştık.(O zaman telefon sadece jandarma karakolunda bulunuyordu.) Karakol onbaşısı bizi daha önce yola çıkmış olan ve Hayraboluya ulaşmış olan Ebazel amcamla konuşturdu.Biz  amcamla arabası ile gelip alması konusunda anlaştık. Biz orada 4-5 saat bekledik ve amcam önce Banarlıya geldi  bizi aldı. Babam Jandarma onbaşısına “Size de çok ağırlık olduk çok teşekkür ederiz,sağ olunuz” dedi Onbaşı da ona “ Sizler Kemal paşanın ve bizlerin onurlu misafirlerisiniz,size hizmet etmek görevimizdir” diyerek bizi uğurladı.Amcamla birlikte oradan anamın ve kardeşim ile birlikte eşyalaraımızın bulunduğu Osmanlı köyüne geldik.Oradan eşyalarımızı amcamın at arabasına yükleyip Hayrabolu yolunu tuttuk fazla bir sıkıntı yaşamadan bu kasabaya ulaştık.

Hayraboluya geldiğimizin ertesi günü iskan memurluğundaki işler halledildi. İkinci gün yerleşeceğimiz Muzuruplu köyünden öküz arabası ile gelen köylülerin arabasına eşyalarımız yüklendi.her tarafı ağaçtan olan ve oldukça kaba bu taşıma araçlarını ilk o zaman gördüm.hayvancıklar bu arabaları güçlükle çekiyor ve tekerleklerden kendine özgü gıcırtılar çıkarıyorlardı. Arabayı zorlukla çeken öküzleri hızlandırmek için ucuna bir çivi takılmış sopa ile dürtüyorlardı. Çivinin acısı ile biraz hızlanan hayvan bir müddet sonra tekrar yavaşlıyordu. Öğleden sonraya rastlayan saatlerde  Dambaslar köyünden (Nahiye merkezi) geçerek akşam saatlerinde yüksekçe bir noktaya geldik.Köyümüz şu karşıda gördüğünüz  topraklarda dediler. Karşımızda içinden küçük bir dere geçen düzlük vardı. 15 dakika kadar daha yürüdükten sonra  15-20 toprak yapının bulunduğu yerleşim yerine yani bundan sonra vatan diyerek yerleşeceğimiz topraklara ulaşmıştk.

BABAMIN HİKAYESİ/ İSTİKAMET ANA VATAN/ İSTANBUL

Nasıl bir duygudur herhalde sadece yaşayanlar bilir. Yüzyıllarca vatan bellediğiniz havasını soluduğunuz, ekmeğini yediğiniz topraklarda birden yabancı gibi olmak, öz sahibiyken birden eğreti ve misafir hem de istenmeyen misafir durumuna düşmek. Güvendiğiniz bütün kapıların yüzüne kapanması, kırk yıllık kadim dost ve komşularınızın birden bakışlarının değişmesi hasım,düşman haline dönüşmesi ,birinci sınıf insanken yönetiyorken, bütün yetkiler elinizde iken, birden üçüncü sınıf insan ve yönetilmek durumunda kalan insanlar haline gelmek, sokakta, mahkemelerde, karakollarda, itilmek, kakılmak, hep kaybeden tarafta olmak. “Siz artık buralarda en haklı durumlarda bile haksız çıkarsınız en iyisi siz ait olduğunuz yere gidin.  Türkiye diye bir devlet kuruldu. Orada Gazi  diye biri var sizi çağırıyormuş. Rahat etmek istiyorsanız oraya gidin” şeklindeki acı gerçeğin her gün açıkça yüzünüze haykırılması ve nihayetinde de Türk halkının en çok bildiği ve yaptığı göçme işi bizim ailemiz için de kaçınılmaz oluyor.

 

Göç ya da muhacirlik olayı ile ilgili babamlardan dedemlerden birçok hikaye dinledik. Bu konuda yine amcamın notlarından hareket ederek anlatımımı sürdüreceğim.

“1934 yılı sonbaharı tahminen Ekim ayı idi. Babam ve amcam evimizi tarlalarımızı satılacak ne varsa satıp ne kadar ederse altın alarak bunu da Kadriye ninemin belindeki kuşağa sarmışlardı. Biz komşularımızla ve mahalle arkadaşlarımızla sarılarak vedalaştık. Gitmenin mi kalmanın mı zor olduğunun hiç bilinmediği bir durumdu. Kardeşim İsmet ve amca kızı Seyyare Türkiyeye gitme sevinci içinde uçuyorduk.(Silistre vilayeti,Tutrakan kazası Akkadınlar(Dulova) nahiyesi, Kerimler köyü)  Köyden dedeler bölüğü adıyle anılan altı hane olarak sabahın çok erken saatlerinde yola çıktık. At ve öküz arabalarına yüklediğimiz eşyalarımızla birlikte bazen yaya, bazen arabalara binerek, bazen de arabaları iterek Gemiye binceğimiz Köstence Limanına doğru yola çıktık. Köstenceye akşamın geç saatlerinde ulaştık Birkaç köyden gelen diğer göçmen kafileleri ile birlikte 2-3 gün içinde gemiye yerleştik. Hayvanlar,insanlar eşyalar ve arabalarla dolan gemi denize açıldı. Gece yarısı bir fırtına başladı geminin her yanı çatırdamaya başlayınca hiç deniz görmemiş ve gemide fırtına yaşamamış insanların paniği tarifsizdi. Kimisi kuran açmış okuyor, kimi fısıltılarla bildiği duaları okuyor, kimi boş gözlerle öylesine bakıyordu. Kusanlar,hastalananlar bir yanda çığlıklar ve bağırtılar diğer yanda birbirine karışıyordu.Bir yıl gibi uzun süren iki gecelik bir yolculuktan sonra  gemi nihayet İstanbula ulaştı. Sirkeci rıhtımına yanaştığında herkes rahat bir nefes aldı, O gece gemide kaldık. Ertesi günü  insanlar ve hayvanlar gemiden boşaltıldı. Hemen yan taraftaki Eminönü kumsal / plajında herkes eşyasını toplamaya,hayvanını beslemeye başladı. Hayvanlar gemide açlıktan geminin tahta aksamlarını kemirmişti.

Birkaç gün yataklarımız ve eşyalarımızla Sirkeci garında kaldık.Kızılayın verdiği az miktardaki kumanyaya ilaveten beraberimizde getirdiğimiz kuru yufkalardan yapılan gözleme ler hatırladığım beslenme anılarıdır. Birkaç gün Sirkeci Garında kaldıktan sonra tekrar eşyalarımız,hayvanlarımız arabalarımız Tekirdağ ve Çanakkale istikametine gitmek üzere Adnan isimli bir vapura yüklendi. Akşam saatlerinde hareket eden bu vapur da Tekirdağ’a ancak ertesi gün varabildi.”